Có rất nhiều nguyên nhân gây hư hỏng thực phẩm như: Không khí, độ ẩm, ánh sánh, nhiệt độ và sự phát triển của các vi sinh vật...khiến cho các thực phẩm giàu chất đạm bị lên men chua hoặc lên men thối; các thực phẩm già tinh bột bị nấm mốc và các thực phẩm giàu lipid bị hoá chua hoặc oxi hoá. Vì vậy, cần bảo quản thực phẩm một cách đúng đắn nhằm hạn chế và ngăn ngừa sự xâm nhập của các loại vi khuẩn gây hại.
1. Biện pháp vật lý
- Làm khô
Nước cần thiết cho vi sinh vật để trao đổi chất cho hoạt động sống, mỗi loại thực phẩm có chứa một hàm lượng nước nhất đinh. Độ ẩm càng cao càng tạo điều kiện thuận lợi cho các vi sinh vật phát triển nhanh. Vì vậy, muốn hạn chế và ngăn ngừa hoàn toàn sự xâm nhập của các vi sinh vật, vi khuẩn gây hại bạn cần làm khô các loại thực phẩm cần bảo quản. Trong quá trình làm khô thực phẩm bạn cần chú ý đến các yếu tố: Thực phẩm đem sấy, nhiệt độ sấy, vận tốc lưu thông của không khí, thời gian sấy và độ ẩm để đảm bảo thực phẩm đã đủ điều kiện để bảo quản lâu dài. Có 2 phương pháp làm khô đó là phương pháp làm khô tự nhiên ( Phơi nắng) và phương pháp làm khô nhân tạo ( Sấy khô, sấy phun, sấy bằng bức xạ, sấy bằng điện cao tần...) mỗi phương pháp đều có ưu và nhược điểm riêng. Vì vậy, cần dựa vào loại thực phẩm và thời gian bảo quản để lựa chọn hình thức làm khô cho phù hợp.
- Phương pháp sử dụng nhiệt độ
Phương pháp này bao gồm 2 loại: Phương pháp sử dụng nhiệt độ thấp và phương pháp sử dụng nhiệt độ cao. Đối với phương pháp sử dụng nhiệt độ thấp không tiêu diệt được các vi sinh vật nhưng lại có thể ức chế hoàn toàn sự sống của chúng và chúng trở thành dạng tiềm sinh. Phương pháp sử dụng nhiệt độ thấp bao gồm: Làm lạnh và làm đông lạnh; Tuỳ thuộc vào nhu cầu, thực phẩm và thời gian bảo quản để lựa chọn cách làm lạnh thích hợp nhất. Bên cạnh phương pháp bảo quản bằng nhiệt độ thấp thì phương pháp bảo quản bằng nhiệt độ cao sử có thời gian bảo quản được lâu dài hơn.
- Phương pháp sử dụng bức xạ
Trong bảo quản thực phẩm có thể sử dụng các tia bức xạ khác nhau như: Tia tử ngoại, tia ion hoá, tia gamma, tia beta, tia alpha...Tuy nhiên với phương pháp này thực phẩm chiếu xạ thường bị mất màu, mất mùi; một số loại vitamin bị phá huỷ, bên cạnh đấy trong quá trình sử dụng tia bức xạ người ta thường cho vào thực phẩm một số loại chất bảo quản khiến cho hàm lượng chất dinh dưỡng trong thực phẩm bảo quản bị suy giảm.
- Phương pháp hút chân không
Ở phương pháp này, các thực phẩm được bảo quản sẽ được đặt trong các bao bì không thấm khí và được hút hết khí ở trong đó ra. Với phương pháp này sẽ giúp cho thực phẩm bảo quản không bị khô, giữ nguyên được màu sắc và tính chất ban đầu của sản phẩm.
Ngoài ra, còn có một số biện pháp bảo quản vật lý khác như: Dòng điện cao tần, lọc thanh trùng, đóng gói bằng thay đổi khí quyển... Vì vậy, cần xem xét vào tính chất của thực phẩm và thời gian bảo quản để lựa chọn được các phương pháp bảo quản thích hợp nhất.
2. Biện pháp hoá học
- Sử dụng các chất tác động đến sự phát triển của vi sinh vật như: SO2, CO2, Nitral, Natril, Ethanol, Acid Sorbic, Acid benzoic để nhằm ức chế các tác nhân làm biến đổi các thành phần hoá học trong thực phẩm ức chế sự phát triển của vi sinh vật cũng như hệ enzim do chúng tiết ra và cản trở quá trình tự biến đổi của thực phẩm. Yêu cầu đối với các loại hoá chất bảo quản trong thực phẩm là phải có tính kháng khuẩn, kháng nấm mốc cao; không gây ảnh hưởng cho sức khoẻ của người sử dụng.
3. Biện pháp sinh học
Trong các biện pháp sinh học, biện pháp lên men ( Muối chua) được sử dụng rất rộng rãi trong các gia đình. Phương pháp này sử dụng các vi sinh vật lên men tạo ra acid làm thay đổi pH môi trường ức chế sự phát triển của vi sinh vật gây hư hỏng thực phẩm và kéo dài thời gian bảo quản thực phẩm. Ngoài ra, còn có một số biện pháp sinh học khác như: Phương pháp sử dụng enzyme và phương pháp sử dụng Bacteriocin
Vì vậy, để đảm bảo sức khoẻ cần phụ thuộc vào tính chất của các loại thực phẩm, nhu cầu bảo quản và thời gian bảo quản để lựa chọn được các phương pháp bảo quản thích hợp nhất.